Meridyen,Paralel ve Ekvator özellikleri

Paralellerin Özellikleri :



· Ekvator'a paralel uzanırlar

· Çapları ve uzunlukları Ekvator'dan kutuplara doğru kısalır.

· Ekvator'dan kutuplara doğru sayısız paralel çizilebilir. Ancak değerlendirme kolaylığı bakımından birer derece aralıklarla çizildikleri varsayılır.

· Paralellerin 90 tanesi Kuzey Yarım Küre'de, 90 tanesi Güney Yarım Küre'de bulunur.

· 60. paraleller Dünya'nın küreselliğinden dolayı Ekvator'un yarısı uzunluğundadır.

· Birbirini izleyen 2 paralel arasındaki uzaklık her yerde yaklaşık 111 km'dir.



UYARI : Dünya'nın geoid şekli nedeniyle 2 paralel arasındaki uzaklık Ekvator'dan kutuplara doğru artar. Örneğin, Ekvator ile 10 (kuzey-güney) enlemleri arasındaki uzaklık 110.596 m iken, 890-900 (kuzey-güney) enlemleri arasındaki uzaklık 110.700 m'dir. Ancak birbirini izleyen 2 paralel arasındaki uzaklık pratikte 111 km olarak kabul edilmiştir.



Özel Paraleller



Bazı paralellerin yerleri, güneş ışınlarının yere değme açısına bağlı olarak doğa tarafından belirlenmiştir. Bunlar :

Ekvator

Dönenceler

Kutup Daireleri

Kutup Noktaları



Ekvatorun Özellikleri



· En uzun paraleldir.

· Güneşin önünden en hızlı geçen noktaların oluşturduğu paraleldir.

· Dünya'nın eksen çevresindeki dönüş hızı Ekvator'da yaklaşık 1670 km/saat'tir.

· Güneş ışınlarını 21 Mart ve 23 Eylül'de dik açıyla alır.

· Yıl boyunca sıcak olduğundan termik alçak basınç kuşağıdır.

· Yükseltici hava hareketleri görüldüğü için bol yağış alır.

· Gece ve gündüz süreleri yıl boyunca birbirine eşit ve 12'şer saattir.

Dönencelerin Özellikleri



· Yerleri, yer ekseninin eğikliğine bağlı olarak belirlenen Dönenceler, 23027' Kuzey ve Güney paralelleridir.

· Kuzey Yarım Küre'dekine Yengeç Dönencesi, Güney Yarım Küre'dekine Oğlak dönencesi denir.

· Orta kuşak ile Tropikal kuşağı birbirinden ayırırlar.

· Güneş ışınlarının düz zeminlere dik geldiği en son noktalardır.

· 5. Yengeç Dönencesi 21 Haziran'da, Oğlak Dönencesi 21 Aralık'ta Güneş ışınlarını dik açı ile alır.



Kutup Noktalarının Özellikleri



· 90. Kuzey ve Güney paralelleridir.

· Güneş ışınlarının düz zeminlere en dar açıyla geldiği yerlerdir.

· Sürekli soğuk olduğundan kutuplar ve çevresinde yıl boyunca termik yüksek basınç kuşakları oluşur.

· Aydınlanma çemberinin 21 mart ve 23 Eylül'de teğet geçtiği yerlerdir.

· Bir yıl içinde 6 ay sürekli gündüz, 6 ay sürekli gece yaşanır.

· Çizgisel hızın sıfır, yerçekiminin en fazla olduğu yerlerdir.



Kutup Dairelerinin Özellikleri



· Yerleri, yer ekseninin eğikliğine bağlı olarak belirlenen Kutup Daireleri, 66033' Kuzey ve Güney paralelleridir.

· Kutup kuşağı ile Orta kuşağı birbirinden ayırırlar.

· Aydınlanma çemberinin yıl içinde yer değiştirdiği ve 21 Haziran ile 21 Aralık'ta teğet geçtiği paralellerdir.

· 21 Haziran'da Kuzey Kutup Dairesi'nde, 21 Aralık'ta Güney Kutup Dairesi'nde 24 saat gündüz yaşanır.





Meridyenlerin Özellikleri



· Bir kutuptan diğerine uzanan meridyenler de paraleller gibi sayısızdır. Ancak pratikte her 1 dereceden bir yay geçtiği varsayılarak, 360 tane oldukları kabul edilmiştir.

· Birbirini izleyen 2 meridyen arasındaki uzaklık Ekvator üzerinde 111 km olarak kabul edilmiştir.

· Başlangıç meridyeni olarak Londra yakınlarındaki Greenwich kabul edilmiştir.

· Bir meridyenin, karşıt (anti) meridyeniyle arasında 180 meridyen fark vardır.



UYARI : Meridyen yayları eşit uzunluktadır. Aralarındaki uzaklık Ekvator'dan kutuplara doğru azalır ve tüm meridyenle kutuplarda birleşir.



Birbirini izleyen 2 meridyen arasındaki uzaklık; Ekvator üzerinde 111.322 m. (pratikte 111 km olarak kabul edilmiştir, 45. (Kuzey - Güney) paralellerinde 78.850 m, 90. (Kuzey - Güney) paralellerinde ise 0 m'dir.